"Lit jo spultsje mar efkes sjen."
25 februari 2016Geschreven door: Nynke van der Zee
Het is wellicht één van de meest intieme poliklinieken in het ziekenhuis: de urologiepoli. De plek waar patiënten letterlijk met de billen bloot moeten. Thomas Müller, uroloog bij ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten, gebruikt daarom de Friese taal als middel om de spanning te doorbreken. "Der binne saken dy’t nofliker binne om yn it Frysk te bepraten. ‘Lit jo spultsje mar efkes sjen’ is dêr in hiel moai foarbyld fan."
Dy bleatjaan giet it maklikst yn de eigen taal.
Wie de naam Thomas Müller ziet staan op zijn visitekaartje, kan allicht raden waar hij vandaan komt. Geboren als Oostenrijker, maar getogen in Duitsland is zijn moedertaal Duits. Maar met een Friese moeder en Friese grootouders is ook de Friese taal hem niet geheel onbekend. Wanneer hij een jaar werkzaam is in Nij Smellinghe, besluit de uroloog in 2013 om zich het Fries eigen te maken. "Der binne in hiel soad minsken dy’t leaver Frysk prate. It is dêrom in moaie útwreiding fan de ynhâld fan myn wurk." Bovendien is de urologiepoli één van de meest intieme poli’s van het ziekenhuis, realiseert Müller zich. "Minsken binne faak al wat âlder en fine it noflik om harren ferhaal yn it Frysk te fertellen. Dy bleatjaan giet it maklikst yn de eigen taal."
De Hobbit in de auto
Om de Friese taal te leren gaat Müller eens per twee weken naar Friese les. "Lústerje en lêze, dêr binne wy mei begûn", vertelt hij. "Ik ha gelokkich in goede taleknobbel , mar myn Frysk wie te min om it te praten. Ik skamme my der yn it begjin te bot foar." In de auto op weg naar Drachten staat standaard de luister-cd van de Friestalige versie van De Hobbit aan. Door te luisteren pikt hij snel nieuwe woorden op. "Mar ik fernaam al gau dat it geef-Frysk dat ik brûkte troch in hiel soad minsken al net mear praat wurdt. Dan moast de assistinte myn âldfrinzige Frysk fertale oan in Fries", glimlacht hij.
Pasjinten meie my altyd graach korrizjearje.
Na een jaar Friese les te hebben gevolgd, waagt Müller zich vorig jaar aan zijn eerste Friese patiëntengesprek. Waar het begin nog wat onwennig voelt, heeft hij de smaak inmiddels te pakken. De reacties zijn positief, knikt hij. "De measte pasjinten fine it moai om Frysk mei my te praten. En se meie my altyd graach korrizjearje", glimlacht hij. Ook in de koffiekamer met collega’s wordt inmiddels Fries met hem gesproken. Maar er zijn ook Friese patiënten die zijn Fries aanmatigend vinden, geeft hij toe. "Der binne minsken dy’t fine dat ik my foardoch as Fries, wylst ik dat net bin. Dat begryp ik ek wol, mar sa is it net bedoeld, lis ik dan út. It is just bedoeld om tichter by de minsken te kommen.
Met de stok
De Friese taal heeft een bijzondere plaats in de wereld van de zorg, merkt Müller in de praktijk. Waar de ene patiënt trots is op zijn moedertaal, probeert een ander juist om de Friese taal te mijden wanneer hij het ziekenhuis binnenkomt. "Dat binne benammen âldere minsken, dy’t har skamje foar de taal. Yn sa’n offisjele situaasje past it net om Frysk te praten", vertelt hij. "Dat sit der noch fan âlds yn. Myn beppe hat wol ferteld dat se mei de stôk krige as se Frysk op skoalle prate." Tegenwoordig is het aanzien van de taal veranderd, weet Müller. "Hjir yn Drachten praat it grutste diel fan de meiwurkers Frysk. Ferpleechkundigen, mar ek dokters. Dêr bin ik wol jaloersk op, it gemak wêrmei’t se dat dogge."
Frysk is mear as in taal allinnich. It is in wichtich ûnderdiel fan de kultuer.
Op de vraag of Müller ook Fries was gaan gebruiken wanneer hij geen Friese roots had gehad, knikt de uroloog zonder aarzelen. "Ik ha yn it ferline in soad yn it bûtenlân wurke en ek dêr besocht ik my de taal sa gau mooglik eigen te meitsjen. Dokterswurk bestiet dochs foaral út praten. De ôfstân tusken dokter en pasjint is boppedat hiel grut troch it machtsferskil en it kennisferskil. Ik doch wat ik kin om tichter by de minsken te stean." Maar, geeft hij toe, met taal alleen kom je er niet. Ook interesse in de gebruiken en gewoonten van de mensen is onmisbaar. "Frysk is mear as in taal allinnich. It is in wichtich ûnderdiel fan de kultuer."
Taal speelt de hoofdrol
Na zijn eerste Friese patiëntengesprek volgde vorig jaar ook het eerste gesprek met zijn moeder in het Fries. Een bijzonder moment, herinnert Müller zich. "Ik wit eins al net iens mear wat ik tsjin myn mem sei, mar it hie te krijen mei it iten. Ik sei neffens my: ‘Is it iten hast klear? Of kin ik noch in blokje om?’ Myn mem skrok der suver fan. Samar ynienen hearde se wer har eigen taal. In emosjoneel momint, mar wol hiel moai." Ook in zijn eigen gezin speelt taal een hoofdrol, glimlacht de uroloog. "Ik praat Dútsk mei ús bern, Hollânsk mei myn frou en Frysk mei de pasjinten. Dus op in dei praat ik wol trije talen. Prachtich!"
De serie artikelen over taal in de zorg is een initiatief van Dat wie doe sa. U kunt vrij beschikken over het betreffende artikel. Bij plaatsing stellen wij het op prijs een exemplaar en/of een link van/naar het betreffende medium te ontvangen.
